Pencerenin İçinden

Onsoz

Bu yazida denedigim bircok pencere yoneticileri (PY) hakkindaki kisisel notlarimi topladim. Size faydali olabilecegini umdugum genel fikirler ve yorumlari anlatacagim. 

Her PY'nin kendine has grafik araci, dili, vb (daha sonra da gorecegimiz gibi bazen garip bir karisim olusturmakta), bundan dolayi okuyucuya itiraz etmenin imkansiz oldugu gercek bir GUI karsilastirmasi soylemeliyim. Okuyucular suna dikkat etmeli ki: "en iyi" 'yi secerken grafik araclarinin kullanimi, gelistirme suresi, programi gelistirenlerin ve dagitanlarin kalitesi, ve diger bircok faktoru goz onunde bulundurmalari gerekmektedir. 

Ancak kisisel zevkler ve tercihlerinde  her zaman etkisi oldugunu unutmamak gerekir. Sunu soylemeliyim ki elimden geldigince tarafsiz olmaya calisacagim. 

Oncelikle iki PY'sini beraber calistiran simge dosyalarini gostermeme izin verin. Bilgisayarin masaustunu kolayca degistirmemizi saglayan bu programlarin cok kullanisli olduklarini soylemeliyim (M. Soriano'ya tesekkurler :)).

File /usr/local/flin: 

#! /bin/sh

export WM=after

if [ $# = 0 ]; then

        exec startx -- -bpp 16 :0

else

        if [ $1 = 'dual' ]; then

                export WM=after

                exec startx -- -bpp 16 :0 &

                sleep 5

                export WM=kde

                exec startx -- :1 &

        fi

        if [ $1 = 'kde' ];then

                export WM=kde

                exec startx -- -bpp 16 :0

        fi



fi      

#! /bin/bash

#

# Styx's .xinitrc

#

####################################



exec 2>$HOME/xinit.error.log



echo "Parameter 1 $1 " >&2



sysresources=$HOME/.Xdefaults



# merge in defaults and keymaps



if [ -f $sysresources ]; then

         xrdb -merge $sysresources

fi


# Bu noktadan itibaren kisisel uygulamalariniz baslayabilirsiniz.

# ornegin xscreensaver



# xscreensaver -timeout 2 -cycle 1 &



xmodmap ~/resources/X11/Mapeo.es



xhost +



# Agenda planifier



if [ -f /usr/local/lib/pland ]; then

         /usr/local/lib/pland &

fi



if [ $WM = "kde" ]; then

        exec startkde -display :1

else 

        exec afterstep -display :0

fi 

Bu yapilandirmayla sunlari yazabiliriz:

• $ flin   /*AfterStep*/ 
• $ flin kde    /*KDE*/ 
• $ flin dual    /*AfterStep & KDE*/ 

Grafik Araclari ve Yardimci Dosyalari.

Bence bu sadece bir program kullanmak isteyen kullanicilar icin problem olusturmaktadir, kullacilar kullanmak istedikleri programin nelere ihtiyac duydugunu dikkat etmelidirler.

Linux Standart Bir GUI'ye Ihtihac Duyar Mi?

Amacimiz kullanimi kolay, cabuk ogrenilebilen, iyi bir on-line destegi olan, farkli uygulamalari ve gunluk islerimizi kolaylastiran diger karakteristik ozellikleri biraraya toplamis, herseyin fare ile yapilabildigi bir GUI'nin 
bulunmasidir.

Caldera Linux'in de ucretsiz verildigi Caldera GUI ve LINUX icin  Red Hat CDE bazi firmalarin bu konuda calismalarindan baslamalarindan sonra uretilen iki ornektir. Sansliyiz bu ticari programlara alternatif olarak Linux ailesi uye olan kisilerin urettigi ucretsiz ki bunlardan birkaci ileride anlaticak programlarda bulunmaktadir. 

Her kullanici secimini yapmakta tabii ki ozgurdur, ancak iyi bir GUI su eski deyimi duymamalidir: "LINUX ... kadar guzel degil". NOT: Hic LINUX GUI calisan bir makine gordunuz mu ve insanlar nasil bilemezler ki bu Microsoft Windows degildir?

Programcilarin islerini kolaylastiran standartlar hicbirseye degmez, onlar PY ve uygulamarinin birbirlerini nasil etkilediklerini bilmelidirler. Bircok uygulamanin yapisi PY'ne guclu bir sekilde baglidir ( bunun biraz karisik oldugunun farkindayim ancak sanirim okuyucular buna inanmanin kolay oldugunu kesfedeceklerdir).

Kisaca soyleyebiliriz ki "Polemik daha yeni basladi". 

KDE (The K Desktop Environment)(K Masaustu Arabirimi (PY))

Bu yazilimla ilgili ilk deneyimlerim hicde kolay olmadi. Once QT  kitapligini yukledim. Daha sonra rpm formatindaki KDE Beta2 surumunu cektim (RedHat 4.2'yi kullandim). Masaustum calismadigi icin Beta3 surumunu yuklamek zorunda kaldim, INtel Pentium 133 (32 Mb RAM) bilgisayarimla kaynaklari cekmem ve bunlari yuklemem yaklasik 1 saatimi aldi. KDE'nin bu yeni beta surumu sorunsuz calisti. Aklima gelmisken KDE masaustu ve kitapligin kaynak dosyalarini RPM formatinda ('.tar' ve '.deb' paketleri ) bulabilirsiniz.

Arabirim degiskenlerini yapilandirdiktan ve birkac "configure;make;make install" islemi yaptiktan sonra karsiniza cikan ilk arabirim oldukca etkileyicidir. Elimizdeki GUI ticari surumlu olanlarina cok benzemektedir ve benim okuyuculara tavsiyem utanmayin ve Internet'de gezin. Cok kisa zamanda masaustu araclarina alisirsiniz ve KDE'yi problemsiz ve rahatca kisisellestirebilirsiniz. Genel masaustu gorunumu Windows'95 veya Motif masaustu stilinde ve CDE, KDE, vb. renklendirmesinde yapilandirilabilir veya kendi seciminize uygun bir sekilde yapilandirabilirsiniz. Asagidaki resim Motif stili CDE  yapilandirmasindaki masaustumden alinmistir.

Ekranin altindaki bar ve "K" butonu ile GUI'nin butun uyugulamalarini kontrol edebiliriz, menuden istedigimizi girebilir (kmenuedit arac) veya arac barini kullanabiliriz.

Ilk ilgi cekici ozelligi aktif yardimdir,bir tarayici yardimiyla yazilim yardimi icin danisabilirsiniz, kisisel sayfalar ve (gelecekte) "bilgi" dosyalari. Farenin sag tusuna basarak "Ekrandaki Yardim" girisi icin nereyi secmeniz gerektigini gorebilirsiniz. LANG degiskenini ayarlayarak GUI'nin dil mesajlarini secebilirsiniz, bunu KDE Kontrol Merkezi'nden de yapabilirsiniz.

Diger kullanisli araci ise Dosya Yonetici'sidir (kfm), dosyalarinizi duzenleyebilir veya web'de gezebilirsiniz, kisacasi bir programla iki islevi beraber yapabilmektesiniz. 

Resim2 . KDE Aktif Yardim

GUI uzerinde calisan bircok program bulunmaktadir, bunlar ag,grafik, yonetimsel, multimedya ve Internet gibi degisik konularda yardimci olmaktadirlar (kullanici hangi yazilimi yukleyecegini dogru paketi secerek karar verir). Herhangi bir GUI kullanicisi en azindan gunluk islerini yapabilecegi bir sete sahip olur. Bu programlarla kullanicinin ihtiyaclarini karsilamak GUI'nin asil amacidir. 

Ornegin "Utilities" menusunden degisik secenekler bulabilirsiniz, iyi bir hesap makinesi (15 basamaga kadar yazilabilir), hexadecimal editor, grafik goruntuleyicisi, zaman kontrol araci, disket bicimlendiricisi, bir cesit ajenda, "post-it" yazilimi, menu editor, terminal (kvt) ve sikistirilmis dosya araci. BUtun bu araclari aciklamaya calismak sadece bu yazinin tamamini kapsamakla kalmaz hatta LinuxFocus'un bu sayisini daha asabilir. 

Beta3'un yeni ozelliklerinden bir tanesi KDE Kontrol Merkezi'dir. Boylece butun arabirimleri kontrol edebilir ve bunlari kendi zevkimze gore duzenleyebiliriz. Ancak sunu unutmamalisiniz ki bircok ozellikler sadece "root" kullanicisi tarafindan kullanilabilmektedir, b>kuser gibi. Bu arac "Settings" girislerini ana menuden degistirir. KDE Kontrol Merkezi masaustunuzu yapilandirmak ve duzenlemek icin mukemmeldir. 

Sistem agacindaki herhangi bir ikona fare ile tiklayarak (figurun sol tarafina), acabilir ve bize altsistemi goruntuler. Boylece kolaylikla yapilandirilacak dosyaya kolayca ulasabiliriz.Parametrelerin bircogu "Apply" butonu ile aninda test edilebilir ve yuklenebilir. Bazen sonuclarin etkinlesmesi icin bilgisayari yeniden baslatmak gerekebilir. Herhangi bir kullanicinin Desktop menusundeki Language girisinden kendi anadilini masaustune yapilandirmasi gibi. Buradan uc dile kadar secebilirsiniz. 

Sayet. Internet baglantiniz var ise kppp yazilimlarini kullanabiliriz, yapilandirma panelindeki butun girisler tamamlandiktan sonra bunlari baglantiyi kontrol etmem baglantinin durumunu deneme, aramanin zamanini ve fiyatini kontrol etmek icin kullanabiliriz. Sasirtici bir sekilde baglantinin fiyati yapinlandirma menusundeki ulkeyi sectikten sonra da hesaplanabilir, ornegin Ispanya'da Infovia aramalarinin ( Telefonica de España S.A. sahibi oldugunu ag) fiyatlarini yapilandirabiliriz. 

Baglandiktan sonra KDE'nin sahip oldugu posta ve haber okuyucularini kullanabilir, ag secenekleinden faydanilanabilir vb.

Sayet benim yaptigim gibi yazilimi kendi  kaynaklarindan yuklemisseniz, ana menude "non-KDE Apps" yazan bir secenek goreceksiniz. Bu KDE'nin girdigi daha once yukledigimiz grafiksel arabirimli olan X tabanli araclardir.Sayet bazilari veya hicbiri yuklemeden sonra kendisini gosterirse, grafiksel araclarin icerisindeki butun alisilmis aracalri arayan "kappfinder" programini calistirabiliriz. 

Resim 1'de tekrar baktigimizda, masaustunde sol tarafta birkac ikon goruruz: Trash (ne oldugu belli sanirim :)), Templates araclara direk ulasimi tanimlar, URLs, vb. ve Autostart arabirim basladiginda hangi elmenlari calistirabilecegimizi tanimlar (".kdelnk" yazarak harhangi bir dosya secilir). Istedigimiz herhangi bir direk ulasilabilirligi ekleyebiliriz, ornegin ids bir ZIP aracina su birkac basamagi izleyerek kolayca direk ulasimi tanimladim:

• Masaustu menusunden yeni arac secilir (farenin sag butonuyla)

"zip .kdelnk" yazabilecegimiz yeni bir pencere gelir 



• OK'ye basin ve yeni ikonu olusturun. Burdan sonra iki secenegimiz var: seceneklerini degistirebilir veya Open with'i secebiliriz ve boylece araci degistirebiliriz. KDE zaten birkac araca direk ulasimi saglar. Genelde bu tanimlanmis olan gelen ulasimlar bizim isteklerimize cevap vermez bu yuzden daha yararli olanlarla degistirilmeleri gerekir. Bunu yazarak veya fare ile degistirebildigimiz direk ulasim secenekleri penceresinden yapariz:

 

 
 

Son olarak sunu soyleyemeliyim ki gunluk hayattaki kullanimi cok kolaydir, ekranin ust tarafini istedigimiz gibi yapilandirabilir ve bircok programi aktif olarak kullanabiliriz. Aktif etmek istedigimiz programi sadece fare ile secmek yeterli olacaktir, ancak bunu <Ctrl>/<Alt> + <Tab> tuslarini kullanrakda yapabiliriz.Hatta tek bir terminal (kvt) bile  kendi ana menusunden yapilandirilabilir ve o terminal yazi ve altyuzu istedigimiz renge donusturulebilir. Sayet bu terminali masaustumuze yerlestirmek istiyorsak pencerenin sol ust tarafina tiklamak yeterli olacaktir. 

Bu arabirim cok kolay yapilandirilmasina ragmen bize inanilmaz cesitlilikler sunmaktadir. Bu konuya ilgisi olan okuyuculara KDE sistemin aktif yardimini tavsiye ederim.

Qt Kitapligi, Cakismalarin Ana Kaynagi.

Herhangi bir kullanici kitapligin kaynaklarina, tam belgelemesine ve ornek kaynak koduna ulasabilir. Bununla birlikte Qt'yi yapanlar halen bu yazilim ustunde belirli haklara sahiptirler. Bazi kullanicilar bu dagitim politikasini uymakta ve kolay kullanim icin ucretsiz yazilimlar gelistirmektedirler, C++ onyuzu gibi. Kalan gurup ise gelisme halindeyken bu yazilimin ucretsiz oldugunu dusunmektedirler. Gelecekte bu ucretsiz olmayacak (belki 1.4 surumu), LINUX toplulugu faydalanmakta ancak geride hicbirsey birakmamaktadir.

1.32 surumunde hersey ayni devam etmektedir, ucretli ve ucretsiz yazilimlar halen ucretsizdirler. Hickimse firmanin planini bilemez ancak gelistirilmis bu isi kimse red edemez ve bugun icin X Pencere uygulamalari gelistirmek ciddi bir secenektir. Diger bazi sesler bunu GTK araci sekline cevirmeyi veya ucretsiz bir QT gelistirmeyi savunmaktadir. 

Bence bir GPLed QT almak insanlar icin buyuk bir efor ve zaman kaybirdir. Gucendirmek amaciyla degil ancak belki de GTK bir KDE surumu gelistirmek icin yeterli degildir, ancak gelistirme devam ettikce bu arac da yoluna girebilir. Ortada bircok olasilik var ve ben bir suru bos kaynak ve is gormek istemiyorum. KDE'nin durumu cok iyi ve su gercekdir ki sdandart bir LINUX arabirimi olmustur, ornegin SUSE  dagitim bir istekde bulunmus ve bu kendi urunlerinin ileriki surumlerinde gelisecektir. 

Windowmaker & Afterstep

Ilk amacim su andaki PY'cim olan AfterStep hakkinda sadece birkac satir yazmakti, ancak bugunlerdeki Windowmaker'in porjesi ilgilmi cekti. Bunu kanitlayamam ancak gorunen o ki iki fikir birleserek tek bir fikir haline geldi, Windowmaker AfterStep'in gelismis bir hali veya bu gelisme 1.3 surumu ile son bulacak. Windowmaker'in yapimcisi (Alfredo K.Kojima) AfterStep'i gelistirenlerden birisidir. Bu iki PY'ni ikisinin benzerliklerini gozonunde bulundurarak tartisacagiz.

AfterStep twm'nin gelismis bir halidir, bircok PY'nde oldugu gibi. Bilgi vermek gerekirse twm ayni zamanda fvwm'nin tabanidir, daha sonra AfterStep haline gelen BowMan'in babasidir (wow!! :)). Asil amac NEXTSTEP PY'ndeki "look and "feel" (bak ve hisset) olgusunu taklit etmektir. Windowmaker aile agaci okuyucu icin bir arastirma olarak kalsin.

Windowmaker'in yuklemesi cok kolay, fazladan kitapliga ihtiyac duymaz -bunun icin cok tesekkurler- ve hersey kaynak ile beraber geliyor.Yazilim gerisini yuklemek icin kucuk bir kitaplik yuklemelisiniz (kucuk zararsiz yalanim icin uzgunum_. Yazilimi ve pixmaps'i (Windowmaker-data.tar.gz) yukledikten sonra "wwmaker.inst" 'i calistirmalisiniz. Bu $HOME/.xinitrc isimli dosyayi degistirecek ve PY'nin butun yapilandirma dosyalari icin $HOME/GNUstep isimli bir klasor acacaktir.

Baslattiginizda karsiniza gelen mavi altekran ve tek terminal penceresi bir AfterStep kullanici icin hicde yabanci degildir.Farenin sag butonu ile istedigimiz herhangi bir uygulamayi baslatabilecegimiz ama menuyu acabilirsiniz; orta butonla ise calisan programlar arasinda gezebilirsiz. AfterStep'deki tecrubelerimle bu satirlari yazabiliyorum.

Pencereler pencere barina iki defa tiklanarak kucultulebilir (ve Control+Shift ile buyultulebilir). AfterStep'de ise farenin sag tusu ile pencerenin ust tarafina tiklanarak yapilir, pencerenin buyuklugunu degistirmek icin de pencerenin alt tarafi secilir. 

Butun pencerelerdeki ana menu pencerenin ust tarafina farenin sag tusuna basilarak getirttirilir. Bu bize herhangi bir yapinlandirma dosyasi acmadan o pencereyi ve uygulamalarini yapilandirmamizi saglar. 

Window menu

Belki de en onemli giris Attributes... 'dir, bu pencere seceneklerini yapilandirmamizi saglar; yapiskan bir pencere olarak yerlestirir, odaklama ve ikonlama duzenlemesi, hangi ikon bu pencereyi gosterir, vb. Ornegin:

Emacs Window configuration.

Diger bir yenilik ise direk ulasim icin pencerenin sag tarafina ikonlar ekleyebiliyoruz. Bunu icin herhangi bir ikonu tutup buraya birakmaliyiz. Ancak xemacs ikonumu buraya yerlestiremedim :(. 

Sayet uygun olan yapinlandirma dosyalarindan PY'nizi yapilandirmak isterseniz, not seklindeki uyugun dosyalari okumalisiniz. Programin butun secenekleri aciklanmamis ancak son kisminda butun hatalar ve girisler aciklanmis. Size tavsiyem .steprc dosyasini okumanizdir. PY kullanimi ve kisilestirmesi bircok klavye kisayolu ornegi ile birlikte burada aciklamis. Sanirim bu basitlik ve uretkenlik bu PY'nin asil amaci cunku onun az kaynak harcamasi ve sasirtici klavye kullanimi bunu kanitliyor. Bunu size gercek belgelerle ispatlayamam ancak sunu soyleyebilirim KDE'den ve kucuk kardesinden daha hizli gorundugu bir gercek. 

AfterStep PY icin ascp (AfterStep Control Panel) denen bir ozelliklik mevcuttur. Bu arac size yapilandirma  izni verir.

Ozetlersek AfterStep kullanicilari icin ileriki bir basamak sayilabilcek yeni ve iyi bir PY'miz var. Butun ozelliklerini aciklayamadigim bir gercek ancak asiri kaynaklara sahip olmayan makineler  icin guclu ve kullanimi kolay bir PY oldugu gercek. Belki de asil zorluk bircok yapilandirma dosyasinin varligi , ama bunun birazcik ingilizcesi ve LINUX tecrubesi olan bir kisi icin zorluk cikaracagini zannetmiyorum :).

Gnome. Hayir Olamaz :(.

Bu yaziyi kotu haberle bitirdigim icin kendimi biraz kirilmis hissediyorum. Amacim Gnome projesi ve onun su andaki durumu hakkinda birseyler yazmakti (ozellikle Red Hat ve DEBIAN bu projeye desteklerini acikladiktan sonra). Butun bu dusunceler kafamdayken butun yazilimi (gnome-0.12.tar.gz ve digerleri) ve GTK 'yi (v. 0.99.2) ana ftp sitesinden cektim.

Yeni kullanicilar icin sunu hatirlatmaliyim ki GTP kitapligi unlu GIMP uygulamalarinin ana kitapligidir, Linux icin en iyi grafik cizim programi. Gimp altinda basladi ve sonra GNU GPL lisansi altinda calisan bir X Penceresi grafik araci olarak gelistirildi. Su anda Gnome tarafindan kullanilmakta.

Baslangicta biraz saskinliga ugradim cunku herhangi bir yardim dosyasi bulamadim. Bazi README dosyalari mevcuttu ancak bunlarin hicbiri yeterli degildi. Paketleri ne yapmam gerektigi, yuklemenin nasil yapilacagi, ozel uzantilarin vb. ne oldugu hakkinda bir fikrim yoktu. Boylece kendi hislerimin rehberliginde ana dosya (gnome-xxx) haris digerlerinin hepsini derledim ve yukledim. Sonunda herseyi dogru yukledigime inanmama ragmen bana en fazla sorun cikaran paket "slib" oldu (umarim). 

Ilk denemelerimden ve LINUX posta listesindeki diger insanlarin yardimlarindan sonra gtk 0.99.3'u kullanmam gerektigini ogrendim. Gelistirme icin gerekli yama dosyasini cektim ve derlemeyi denedigimde su hata mesajini aldim: Emacs'im yok !!. Burada Lisp dosyasini derlemek icin Emacs'i  calistirmaya calisan bir simge dosyasi vardi. Dosyayi "xemacs" olarak degistirdim ve hersey sorunsuz calisti.

Bazi dosyalari derlemek icin Objective-C'yi de yuklemem gerektigini ogrendim. 

Sonuc olarak kendi sinirlarimi dusunerek sunu soyleyebilirimki, bu proje daha ilk basamaklarinda. Belki de sadece arastirmacilar icin. Sayet "Alfa" veya "Beta" asamasinda isi ben herhangi bir uyariya rastlamadim. C, C++, Objective C, Lisp, Scheme, vb programlari kullanmak iyi bir fikir mi bilmiyorum ancak Gnome kullanmak icin bunlari yuklemek zorundamiyim? nerede hata yaptim? 

Kullanicilardan bircok fikirler bana ulasti ancak bunlari incelemek icin fazla bir vaktim olmadi. Ancak bu program hakkinda hizli bir degerlendirme yapip adaletsiz olmak istemiyorum. Yeterli zamanim oldugunda bu projeyi daha derinden inceleyecegim. 

Despite of all I promise to to write an article or contact someone qualified to author it so that LinuxFocus readers get a good article about the GNOME. :). 
Butun bunlara ragmen bir yazi yazacagima veya bu konuda yazarlik yapabilecek birisi ile baglanti kuracagima soz veririm. Boylece LinuxFocus okuyuculari Gnome hakkinda guzel bir yazi elde edebilirler :). 

Kapanis. 

Bu yazida Linux kullanicilarina gunluk islerini kolaylastiran birkac degisik masaustu alternatifleri anlatmaya calistim. Butun isler iyi ve guzeldi, seceneklerin olasiliklari olumluydu.

Umarimki her arabirim icin uygun araclari yeterince aydinlatabilmisimdir. Amacim kesinlikle herhagi bir araci on plana cikarmak degildi, bu konuda olabildigimce tarafsiz olmaya calistim, her projenin o anki yerini ve durumunu aciklamadim. Aciklamalarimla herhengi bir kisiyi incitmissem ozurlerimi tekrarlarim. 

Bu yazidan projeleriyle Linux'u sadece cok iyi calisan bir sistem degil ayni zamanda butun kullanicilar icin "guzel" oldugunu gosteren kisileri alkislamak isterim

Lesstif, Buyuk Unutulmus?

Dikkatimi ceken bir konu hakkinda birkac sey soylemeyi unutuyordum. Calismamda bu kitapliga bagli olarak 
calisan PY bulamadim (butun Motif islemlerini yerine getiren mwm belirtmiyorum). Dislanmis olan OSF/Motif kitapligi icin boslugumuz var. Neden?

Yazar sunu kontrol etmiski Linux toplumu genelde bu yazilimi GPL'e gore daha agir lisans sinirlamalari oldugu icin dislamis. Bu kitapligin bir masaustu arabirimi gelistirecek kadar yeterli kapasitesinin olmadigi, gelisiminin iyimser olmadigi vb. (bunu ayrica tartisabiliriz) konularin dogru olduguna katiliyorum ancak CDE tum UNIX dunyasi icin sdandart bir GUI olmus gibi gorunuyorken nicin Lesstif CDE olmasin?

Netscape Linux icin bir tarayici ve sayfa hazirlayici kaynaklarini cikarabilecegini duyurdugu zaman , kullanicilar bunu Lesstif'le derleyebilecekler mi? Sanirim bu aracin kullanicilari ve gelistirenleri icin iyi bir haber olmustur. 

Butun bu sorularin cevaplarini bilmiyorum, ancak bircok yazilim Lesstif'den yararlanabilir ve bu kullanicilar ve arastirmacilar icin iyi bir secenek olacaktir.