![[Photo of the Author]](../../common/images/Georges-Tarbouriech.jpg)
original in fr Georges Tarbouriech
fr to trHarun Soylu
Georges uzun zamandır Unix kullanıcısıdır. NEdit ile çalışmasını sever ve 4 değişik Unix ortamında kullanır.
![[Illustration]](../../common/images/article138/nedit.jpg)
Unix dünyasının hali editörler olmasaydı ne olurdu? Evet, bu soruyu hemen her işletim sistemi için sorabilirsiniz; fakat yine tekrar edelim Unix dünyası önimleçlerden oluşmaktadır.
Temelde Unix sistemler grafik arayüzlere sahip değildir, sistemler metin bazlıçalışır, kullanmakta oluğumuz kullanışlı sistemler dışında.
Metin bazlı ortam kullanıcıyı karmaşık kullanım ve arayüze sahip "vi" kullanmaya yönlendirir. DOS Windows için ne demekse, "vi" da Unix için odur, birbirleriyle içiçelerdir.
Sonuç olarak, "vi" geliştirilerek "vim" (vi-im...proved anlamında) yazılmıştır. Tek karakteri geri tuşu kullanmadan silmek gibi gelişmiş özellikler "vim" editörü geliştirilerek eklenmiştir.
Özür dilerim, biraz sabit fikirliyim... "vi" halen kullanışlı bir editör.
Çok geniş çapta kullanımı ve diğer editörlerde olmayan özelliklere sahip.
Kısaca "vi" kullanmaya başladıktan sonra, kendinize bir kullanım klavuzu hazırlamanız tavsiye edilir. Bir yere tıklamak, pencere açmak veya diğer özelliklerini hemen ögrenmek gibi bir seçeneğiniz yoktur.
"vi" editörünün komutlarını ve kullanım özelliklerini öğrenmelisiniz.
Bu alandaki ikinci "kilometretaşı" ise R. Stallman'ın çalışmasıdır, GNU'in atası; o olmasaydı açık kaynak kodların oyuncaklarını paylaşma zevkinden mahrum kalacaktık. Tabiki, Emacs'tan (Emacs=EscapeMetaAltControlShift) bahsediyoruz
Daha açık konuşmak gerekirse, öğrenmesi bir yığın bilgi gerektiren editör diyebiliriz.
Daha ciddi olarak, Emacs fantastik bir editördür, fakat öğrenilmesi için derin çalışma, bilgi birikimi ve ilerleme adımları gerekir.
Grafik sürümü olan "Xemacs" biraz daha güçlüdür; bir hizmetçi gibidir: bir editör, haber okuyucu, sayfa görüntüleyici... hemen herşey. Düzenlenmiş hemen her özellik bir uygulama içerisine yerleştirilmiştir. Boyutları ise daha iyi bir fikir verebilir:
bir Xemacs derlemek için "m68k 68030/25mhz" Linux sistemde ve "16 Meg RAM"
(biliyorum kaçırmış olabilirsiniz) son 18 saattir. Her iki ürün
(üçüncü editör Xemacs) Unix ortamlarda ilk günden beri kullanılmaktadır.
Şimdi ise diğer sistemler için de geliştirilmektedir.
Bununla birlikte, bu editörleri benim bir tavsiyem olarak değerlendirmeyin.
Günümüzde, bedava Unix sürümleri geniş çapta kullanılmakta ve hızlı bir şekilde geliştirilerek büyümektedirler. Şu anda, en azından yaklaşık elli değişik editör Unix ortamlarda erişilebilir durumdadır.
Sonra, neden NEdit?
NEdit'e bu adresten erişilebilir: http://nedit.org/
Kaynak kodu ve önderlenmiş koduna erişilebilir.
Çok uzun zamandan beri olmasa da (Aralık 1999) NEdit GPL'nin lisanslı ürünü değildir. Günümüzde Linux, NetBSD, FreeBSD... gibi ürünlerle birlikte de sağlanamamaktadır.
Bu nedenden ve diğer editörlerle karşılaştırmalardan dolayı, Unix kullanıcılarının çoğu NEdit ile hemen tanışma ve kullanma şansları azalıyor. "Fermi National Accelerator" Labratuvarlarında geliştirildikten sonra NEdit "Fermitools" lisanslı ürünü olarak dağıtılmaya başlamıştır. Bununla birlikte NEdit "Motif" kütüphanesi kullanmaktadır. Günümüze kadar, NEdit'in "Motif" (grafik arayüz kütüphanesi) kütüphanesi olmadan kullanımı mevcut değildir.
Şanslı olarak, açık-kod işletim sistemleriyle birlikte dağıtılan ücretsiz yazılımların çok olması "Motif" içerisinde de ücretsiz olarak "Lesstif" dağıtılmaktadır. Lesstif'e teşekkürler, yani NEdit sürümleri GPL (Gnu Public Licese) altında çalışmayacaktı. Şimdi ise NEdit bir GPL lisansı ile büyük olasılıkla ücretsiz işletim sistemlerinin bir parçası olarak dağıtılacak.
Şu an, Lesstif halen geliştirilmekte ve yavaşça olgunlaşmaktadır. Bir kaç problemi vardır, fare tıklamalarının bazılarından haberdardır, fakat bu çok ciddi bir düzeyde değildir. Bu konuya tekrar döneceğim.
Temelde NEdit "Motif" kullanımı nedeniyle genel Unix kullanıcıları için tasarlanmıştır.
Çeşitli sürümleri vardır "Irix (SGI)", "Solaris (Sun)", "AIX (IBM)",
"HP-UX", "VMS",... gibi dağıtımlarda "Motif" ilr birlikte önderlenmiş olarak.
Linux, FreeBSD, NetBSD, için kaynak kodu yükleyip Lesstif ile birlikte derleyebilirsiniz. ( http://www.lesstif.org)
Pencere içinde pencere
NEdit grafik arayüzlü editördür, bir çok özelliğiyle birlikte.
Grafik arayüzü NEdit'de menülerde tam teşekküllü fare kullanımına imkan sağlar. Klavye kısayolları, iletişim kutuları... Yapılandırma bir çok tercih menüsüyse geliştirilmiştir.
Kullanım ayarları kolay bir şekilde elle bir editörde örneğin NEdit kullanılarak düzenlenebilecek bir .nedit dosyasında saklanır, ve bu sayede Unix kullanıcılarına kişisel kullanım sağlar.
X kaynaklarıyla birlikte birçok yapılandırma seçenekleri mevcuttur.
Örneğin, seçilen dosyalar için sözdizimi renklendirmeleri tanımlanabilir.
Bu özellik uzunca bir liste için seçilebilir (C, Fortran, Pascal, HTML...)
Kendi kişisel sözdizimi renklendirmesini çeşitli desenler (pattern) kullanarak tanımlayabilirsiniz. Bir desen çeşitli sırada yazılımış font ve renklerin tanımına ilişkin komutlardan oluşur.
Eğer sizin yazmış olduklarınız yapılan tanımlamalarla örtüşürse, yazmış olduğunuz yazı kurallara göre renklenecektir.
Örneğin eğer bir C kaynak dosyası açarsanız (*.c), NEdit yazı ortamı özel renklerle ve tanımlamalar kullanarak kullanıcıya program yazarken kolaylık sağlar.
Eğer dosya uzantısına göre bir renklendirme meydana gelmezse bu durumda seçenekler menüsü kullanılarak doğru dil seçimi yapılmalıdır.
Tabiki bunun dışında birçok özellik daha mevcuttur.
Bazı önemli işlevler ile başlayabiliriz bunlar: kopyalama, kesme ve yapıştırma ile arama ve yerdeğiştirme, satır numaraları...
Diğer önemli bir özellik ise yazıyı sütun olarak işeetlerek kopyalama ve yapıştırma işlemlerinin yapılabilmesidir.
Eğer üç tuşlu bir fareniz varsa daha fazla seçeneğe sahipsiniz.
Bu işaretlediğiniz yazıyı (ilk seçim) kesme işlemi yapmadan yerdeğiştirebilirsiniz.
Diğer önemli bir özellikse parağrafları doldurmaktır. Burada ayrıntıları açıklamayacağım. İçeriği size bırakıyorum. Gerekli bilgiye dökümanlardan erişebilirsiniz.
Buradaki anlattıklarımız tabiki bütün özellikler değildir, NEdit kullanarak daha fazlasını yapabilirsiniz. Kabuk işlemleri için gereklli komutları bir penecerede çalıştırabilir ve sonuçları gözlemleyebilirsiniz.
İnteraktif modda iken makrolarla kolay bir şekilde çalışabilirsiniz.
Esas olarak, NEdit'in kendine has makro dili vardır. Bu daha etkin işlemleri geliştirmek için kullanıcıya imkan sunar.
NEdit kullanıcıyla (nc client) gelişmiş ortamlarda çalışabilir. (Integrated Development Environments- such as SGI CaseVision).
Programcı uyuşmayan parantezleri bir seçenekle kontrol edebilir.
Otomatik olarak bir başlık dosyası açabilir.
Bir C kaynak dosyası açarak şöyle bir satır seçebilirsiniz
#include "config.h"
sonra menüden seçileni aç seçeneğine giderseniz NEdit "config.h" dosyasının içeriğini görüntüleyecektir.
Diğer güzel bir özellik ise NEdit anlamlı sözdizimlerinden oluşan komutar içersinde arama yapabilir.
Aşağıdaki bağlantıyı takip ederek gerekli dizine erişebilirsiniz
ftp://ftp.fnal.gov/pub/nedit veya
makrolarla ilgili daha detaylı bilgi için http://www.nedit.org/macro
gerekli olan siteyi ziyaret edebilirsiniz.
Daha önce bahsettiğimiz gibi, NEdit yapılandırması için seçenekler menüsü kullanılır. Birçok özelliğin kontolü buradan yapılabilir.
Standart ayarlar bir menü ve altmenüden oluşur.
Ana menü kullanıldığında sonuçlar çalıştığınız pencerede gözlenirken altmenü kullanılarak genel ayarlar yapılır.
Ana menü kullanılarak sözdizimi ile ilgili renklendirme, arama, tanımlama, fon ayarları gibi uygulamalar yapılabilir.
Altmenü kullanıldığında ise daha menü ayarlarıyla ilgili yapılandırmalar kontrol edilebilir.
Yapmış olduğunuz ayarları sakladığınız zaman NEdit bir dosya yaratarak her uygulamada kaydetmiş olduğunuz yapılandırma ayarlarını kullanır.
Buradan da açıkça görüldüğü gibi daha ayrıntılı bilgileri dökümanlardan bulabilirsiniz.
NEdit karmaşık yapılandırmaları yapılandırma dosyaları kullanarak yapar.
Bu dosya yapılandırma ayarlarının saklandığı .Xdefaults veya .Xresources formatındaki dosyadır.
Bu nedenler, .nedit dosyasının içeriğini bahsedilen dosyalar içerisine koplayarak ekleyebilirsiniz.
Bu yapılandırma ayarları çeşitli Unix ortamları için uygun bir şekilde seçilebilir ve NEdit kullanarak sistem avantajlarından yararlanabilirsiniz.
Klavye kısayollarının ayarlarlanması da daha iyi bir yapılandırma için gereklidir.
Klavye kısayolları yapılandırmasının en önemlisi silme için gerkli kısayolunun düzenlenmesidir.
Standart olarak silme işlemi için ayarlanmış tuş silme tuşudur. (Delete Key)
Xresources kaynaklarında değişiklik yaparak bunu kendinize göre düzenleyebilirsiniz.
Lesstif kullanılarak derlenmiş bazı sürümlerde fareye özel ayarlar yapılabilir.
Örneğin diyagol kutusu kullanılarak dosya seçmek zor bir işlemdir.
Bu zorluğun çözümü ise iki defa fareye tıklamak yerine dosya ismi yazıldıktan sonra bir kere giriş tuşunu (Enter) kullanmaktır.
Diğer küçük problem ise diyalog kutusunu açarken karşılaşılabilir.
O pencerede hiçbir dosyanın görüntülenmemesi büyük olasıdır. Bu nedenle klasör iismiyle çağrılan alana bir "/" ekleyerek bunun üstesinden gelebilirsiniz.
Diğer bir tane ise klavye kısayolları çalışmayabilir. Bunun sebebi ise aktif olmayan Capslock NumLock tuşlarıdır.
NEdit kullanmak için komut satırına "nedit" yazmanız veya simgeye iki defa tıklamanız yeterlidir. Tabiki masaüstü simgelerine ve başlangıç menüsüne bağlı olarak değişiklik yapabilirsiniz.
Normal olarak tek seferde tek dosya açarsınız. Eğer 10 dosya açmak istiyorsanız, NEdit'i 10 defa çalıştırmalısınız. Bu normal bir harekettir, çoğu zaman saçmadır. Kişisel olarak ben Amiga kullanıcısıyım (evet, halen mevcut!) ve tek pencerede birden fazla dosyayı açarak çalışabilirim.
Şimdi Unix'te Amiga için yeni bir makale yazabilirim, tekrar NEdit kullanımına dönelim.
NEdit yönetimi kolaydır. Bütün işlemler menü seçeneklerinden ve kısayollardan yapılabilir. Eğer görüntülü ortamda çalışıyorsanız fare kullanımıda önemlidir, takibi üç tuşlu bir fareye sahipseniz daha da önemli.
Eğer klavye kısayollarıyla ilgilenirseniz işte size bir liste.
Birkaç örnek:
Kontrol + Geri Tuşu (Ctrl+Backspace) kürsörün gerisinde kalan sözcüğü siler
Kontrol + U (Ctrl + U) satırın başına kadar olan bölümü siler
Kontrol + Silme Tuşu (Ctrl + Delete) satırın sonuna kadar olan bölümü siler
Kontrol + Sağ Yön Tuşu (Ctrl + right arrow) kürsörü sağa doğru bir kelime kaydırır Sola kaydırmak için sol yön tuşu.
Kontrol + Giriş (Ctrl + Return) otomatik olarak giriş yapar
Standart bir pencere boyutu tanımlayıp aynı dosya için pencereyi bölebilirsiniz.Bu seçim uzun yazılarla çalışırken size kolaylık sağlar.
Metin arama ve yerdeğiştirme işlemleri örneğin küçük-büyük harfe duyarlı çalışmalarda kolaylık sağlar.
Menü seçeneklerinden "Tekrar Ara" ve "Tekrar Yerdeğiştir" size tüm metinde arama ve/veya yerdeğiştirme işlemlerinde kolaylık sağlar.
Bu seçenekler seçilen bir metin için de geçerlidir, seçilen metin diğer pencerede veya diğer uygulama olsa bile.
Makro yazmak da kolay bir işlemdir. Makro menüsünden kullanım seçeneklerine giderek kaynağı öğren ("Learn keystrokes") seçimini yapmalısınız.
Bundan sonra NEdit kaynaktuşları ve menü komutlarının yerini öğrenecektir.
Öğrendiklerini yapıştır ("Paste learn") seçiminde ise yaratılan makrolar makro gövdesine eklenerek uygulanacaktır.
Sistemin çökmesi durumunda ise (çok nadir bir durum, biz Unix'te çalışıyoruz..)
çalışmanıza tekrar dönebilirsiniz.
NEdit üzerinde çalıştığınız dosyayı yedekler, sisteme erişmeniz durumunda bu dosyayla tekrar çalışmak için yeniden çağırmalısınız ki, bu isim sistemin çökmeden önceki ismidir.
Buradaki yardımlar neredeyse tamamlanmıştır.
Kısaca, bu araç kolayca öğrenilerek keşfedilebilir. mek için gayet basittir.
Belki de NEdit kullanmak için birçok özelliğinin yanında en önemli neden budur.
Birçok uygulamarla birlikte, herkes kişisel tercihleri ve gerekleri için bir seçim yaparlar.
NEdit yapılabilecek tek bir tercih değildir fakat bir çok editör içerisinde en iyilerinden birisidir.
Birçok kaynak kullanan performansı düşük bir araç değildir, kullanıcı dostudur.
Eğer MAC, PC or BeOS, AmigaOS ortamlarına aşikar iseniz NEdit size hiç yabancı gelmeyecektir.
Lisans problemi şu an giderilmiş ve Lesstif hergeçen gün geliştirmektedir.
Sonuçta, neden hala NEdit'i Linux ortamınızın bir parçası haline getirmek istemiyorsunuz. Şimdi deneyin:
nedit.org
Hayal kırıklığına uğramayacaksınız.
Çok iyi bir zamanda yaşıyoruz.