| News Archives Companies Tips |
Linux'u Kurdum, Ya Sonrası?Yazar: Jose Maria LavedaÇeviri: Emre Demiralp |
Giriş
Linux Türü
Yardım
Çevre
İletişimağları
GirişBu makale, yeni Linux kullanıcılarına, Linux'un kurulumu sırasında karşılaşacakları konuları tanıtmayı amaçlamaktadır. Burada, ne bir teknik makale yazımı ne de Linux üzerine bir "incil" yazılması amaçlanmaktadır. Amacımız, bu andan sonra hep duyacağınız ve zamanla anlamlarını kendi başınıza kavramak isteyeceğiniz bir kaç temel kavram ve terimi belirtmektir. Şimdi Linux'a hoşgeldiniz diyerek bir soluk alayım, kendinizi rahatlatılmış olarak düşünün ;). Başlangıç noktası olarak LINUX'u bütünüyle kendinizin kuracağını ya da yakın bir arkadaşınızın cebinde bir CD ile yardıma gelerek makinenizi ele alıp, sizinle etkileşme olmaksızın, renkli görüntüler (çoğunlukla mavi) arasında dolaştıktan sonra bir çift sistem geçişsözcüğü sormasını düşünebiliriz. Arkadaşınızın tüm bunları yapmasından sonra makinenizdeki işletim sistemi onun tarafından devreye sokulur ve aşağıdaki türden bir yazı ekranda görünür.
Welcome to Linux xx.xx.xx Bunun ardından, arkadaşınız size " Tamam, kuruldu" deyip bazı güdümleri ve sistemin nasıl güvenli kapanacağını öğrettikten sonra sizi "Sorunlara karşı yalnız" bırakarak yanınızdan ayrılır. LINUX'ta dikkatiniz çeken, belki de ilk, şey onun "ücretsiz" olduğunu duymanızdır. Gerçekte, kaynak yazılımlar yazımhaklıdır ama Linux'un koruma altına alındığı lisans kopyalama, dağıtma ve ödeme yapmaksızın kullanım haklarını ve bu an için pek üzerinde durmayacağımız daha derin konularda etkinlik olanaklarını kullanıcıya vermektedir. Bu lisans "GNU Genel Toplumsal Lisans" olarak bilinir ve Linux ve UNIX dünyasında karşılaşacağınız çok sayıda yazılımı kapsamına alır. Gerçekten de, zamanla, GNU bash, GNU Emacs, GNU gcc ve benzeri yazılımları bu bağlamda kullanacağınızı şimdiden söyleyebiliriz. MIT (Massachussets Institute of Technology: Massachussets Teknoloji Enstitüsü) ve BSD (Berkeley Üniversitesi'nden) gibi, (bazı ciddi yazılım geliştirme kısıtlamaları olsa da,) ilke olarak, kaynakyazılımlara aynı erişim haklarını veren başka lisanslar da bulunmaktadır. Hey, durun bir saniye! İşte tam bu noktada yanlış anlama başlamaktadır. Sık sık "LINUX DESTEKLENMEYEN BİR İŞLETİM SİSTEMİDİR..." tümcesini işiteceksiniz. Yanıt bunun gerçeği yansıtmadığıdır. Çünkü Linux'ta karşılaşılan sorunlara çözüm getiren kuruluşlar bulunduğu gibi Linux sorunları karşısında destek sağlamak için neredeyse sonsuz sayıda yol bulunmaktadır. Öte yandan, Linux'un öğrenciler, üniversite ortamları, kaynakları sınırlı bireyler, Bilgisayar Bilimleri bilgeleri (İng: guru) ya da fanatikleri ve benzer olmayan ama anaveriyolu içinde uygulamaları olmayan diğer gruplar için ancak uygun olabileceğini de sık sık duyacaksınız. Buna yanıt olarak hemen bazı Linux kullanıcılarını anımsatmak isterim. Bunlar arasında NASA, özel kuruluşlar, bazı işletmenlikler, Internet desteği sağlayan kuruluşlar, laboratuvarlar, büyük bir olasılıkla milyonlarca kullanıcı, basımevleri, hastaneler ... ve diğerleri ... ve diğerleri sayılabilir. Kuşkusuz, bunların hepsinin birden bilgisayar bilgesi ya da fanatiği tanımına uydurulması olanaksızdır. Hangi Linux Türünü Kullanıyorsunuz?İngilizce'deki adıyla, distribution, yani dağıtım LINUX'un size kolayca kurulum yapabileceğiniz biçimde ulaştırılması anlamında kullanılmaktadır. (Bu yazı boyunca distribution yerine tür sözcüğü kullanılacaktır). Herkesin bu yazılımı çıkınlama (paketleme) ve dağıtma konusunda kendine özgü yöntem ya da yolu bulunmaktadır. Böylelikle her tür Linux kendine özgü kurulum araçlarına ve sistem biöimlendirmesiyle donatılmış olmaktadır. Türlerin büyük bir çoğunluğu Internet'te ya da CD üzerinde dağıtılmaktadır. Hangi türün seçileceği size ya da size salık veren bireye bağlıdır. Tanınmış türlerden bazıları Slackware, Red Hat, Debian, Caldera biöiminde belirtilebilir. Türlerin bazıları (türün dağıtımı, linux'un kendisi degil!) özel kuruluşlara ait iken bazıları da gönüllü gruplara (Debian) ait bulunmaktadır. Ben burada ne bu türlerden birini salık vereceğim ne de hangisinin daha iyi ya da daha kötü olduğunu söyleyeceğim, zamanla ve bu dünyaya girer girmez gereksinimimizin ne olduğu hakkında yargıda bulunmaya yetecek kadar, türlerle ilgili salıklarla karşılaşacaksınız. Kullanmakta olduğunuz türle gelen işletim sistemi sürümü (yani çekirdek konusunda), her ne kadar Debian 1.2xx, Red Hat 4.x, Slackware 3.0, vs... diyerek anlatımda bulunabilseniz de, yanılgıya düşmemekte yarar bulunmaktadır. YardımEğer bir yerde takılır kalır veya bazı sorunların nasıl giderileceğini bilemez duruma düşerseniz kritik zaman gelmiş olacaktır. Bunun için şimdiden çözüm önermekte yarar bulunmaktadır!!
ÇevreDaha da iyi duyumlar: LINUX'la farenizi bir pencere içinde ikonlar ve düğmelerle dolu bir ortamda kullanabilirsiniz. Artık hem 'UNIX çirkindir' hem de 'kullanıcı dostu WYSIWYG (İng:What You See Is What You Get, Türkçesi: Gördüğün elde ettiğindir) ilkesi diğer işletim sistemlerine özgüdür' tümceleri geçerliliklerini yitirmişlerdir. Burada yine lisans ezgileriyle sizi eğlendirecek değilim. Eğer yeterince meraklı bir bireyseniz zaten kullandığınızda bir yerlerde birCOPYRIGHT dosyasını tüm
ayrıntılarıyla birlikte bulacaksınız.
X Window pencereleme sistemi (Linux'ta kullanabileceğiniz Xfree ya da X11) size bu olanağı verecektir. Bu görüntüleme ortamınızda WordPerfect kullandığınızı düşünebiliyor musunuz? Evet, belli bir para ödemenizi gerektirse de, gerçektir. Bunun ötesinde bu görkemli dünyada eğlenerek kullanabileceğiniz (serbest erişimde olsun olmasın) tonlarca kilobaytlık yazılım bulunmaktadır. Eğer biçimlendirmeyi yapmışsanız sorun yok demektir, ama böylesine şanslı olmadığınızda, grafik ortamın yanlış biçimlendirilmesinin risklerinden sözeden iletiler (mesajlar) görünse de, hemen ürküye (paniğe) kapılmayın. (Gerçekte yeterince özen göstermezseniz monitörünüzü patlamış mısır aygıtı konumuna getirebilirsiniz, yine de bu her zaman az bir olasılık olarak görünür.) Uygun bilgi kaynaklarının ve diğer yardımsever ellerin yardımıyla bu ortamı kolaylıkla biçimlendirebilirsiniz. Son sürümler donanımlarla ilgili bilgileri dizelgeler (listeler) halinde içermektedir. Dolayısıyla yapacağınız tek şey sizde varolanı seçmektir. Dikkate almanız gereken nokta biçimlendireceğiniz yapının bir sunucu olduğudur.Bu bağlamda, İSTEMCİ/SUNUCU, pencere yöneticisi... gibi sözcükleri olabildiğince sık olarak duyacaksınız. Burada belirteceğim nokta X Window'un İstemci/Sunucu felsefesi çerçevesinde geliştirildiği, bu nedenle elinizdeki yazılımın donanımınızı yönettiği ve istemciden görüntüler, düğmeler, seçenek çubukları, mönıler... gibi istemler (yani kullanacağınız programlar) beklediğidir. Bu son açıklamada, çok sayıda basitleştirme yaptığımı belirtmeliyim. Bütüun bunlar, ağ üzerinden çalışıldığında, istemci programlarının kaynak ya da biçim dosyası tabanında biçimlendirilmesinde ya da elinizde benimsenmiş olarak varolanın dışında bir pencere yöneticisi kullandığınızda olabildiğince karmaşıklaşır ve bir sınır koymanız gerekir. İletişimağları ve InternetLINUX makinelerin iletişimde bulunacağı biçimde tasarlanmıştır. Işletim sisteminin iletişim ağlarıyla ilgili herşeyi içermesi bu yazının çerçevesine uygun düşmemektedir. Bu anlatım için bu derginin birkaç sayısına gereksinim duyulacaktır.Normal olarak, Internet'e erişiminiz, bilgisayarınıza dinamik bir IP atayan bir bağlayıcı (Bundan sonra ISP diye adlandıracağız) aracılığıyla sağlanacaktır. Hayes uyumlu bir modem and LINUX'unuzla herşey elinizin altında demektir. AT güdümlerini göndermek için chat yazılımını ve PPP'yi kullanarak tüm kapıları açabilirsiniz. PPP konusunda unutmamanız gereken nokta bu sözleşmenin (protokolün) biri çekirdek içinde diğeri ise çekirdek dışında olmak üzere iki parçadan oluştuğudur. Bunu söylememin nedeni, çekirdeği doğru dürüst derlemeden paranoyak biçimlendirme dosyaları oluşturmaya kalkmamanız içindir. Söylemeseydim, bu konudaki ilk birey olmayacaktınız, merak etmeyin!! Bilgi kaynağı bulmak için daha önceden söylediğim gibi ISP'nin kendisinde tüm Linux kullanıcıları için bilgi kaynağı bulunmaktadır. Eğer yoksa uygun yerlerden istemde bulunarak edinebilirsiniz. Bu amaç için posta yazılımları, duyum (haber) okuyucuları, gezginler (Netscape, Mosaic, Arena, Lynx...), ve Unix'in kendi güdümlerinin tümü: ftp, telnet, ping... elinizin altında bulunmaktadır. Bu durumda, sizin için en rahat olacak yazılımı seçmek de size kalmış bir konu olmaktadır. Bu son tümce ile hakkında birçok şey duyduğunuz ve makinenize yerleştirmiş bulunduğunuz bu işletim sistemi üzerine yazdığım bu minik girişin sonuna gelmiş bulunuyoruz. Benim tek eğilimimin yeni olan şeyler hakkında duyduğumuz korkudan uzak durmak olduğunu belirtmeliyim. LINUX KOLAYDIR, biraz sabır ve tasarlama gerektirir, o kadar! Küçük bir çabayla tüm işimizi serbest erişimli yöre yazılımlarıyla gerçekleştirebiliriz. Yazar'ın Notu: Konuda ilerlemiş okuyucular LINUX hakkındaki tüm kaynakların bir tek yazı içine sığdırılamayacağının bilinci içindedirler, bu nedenle sözetmediğim herhangi dizelge (liste), sayfa, kanal, kitap... ya da bu doğrultuda oluşturduğum izlenimler için özürlerimi sunuyorum. Basitleştirmelerin tümü anlatım kolaylığı için bir eğitici ruhuyla yapılmıştır. ANLAYIŞINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER. |
- Bazı Öğütler'i okuyunuz.
- Öğütler-NASILYAPILIR'a bakınız.
Bu sanal yörenin bakımı Miguel A Sepulvedatarafından yapılmaktadır. .