• yazı editörleri (joe, vi, emacs, vb.)
• Her türden oyun (Doom'un ücretsiz bir sürümü de içinde!)
• Tüm grafik türleri için gürüntüleyici (xview, xdvi, xgv,...)
• CD, Midi, MPEG çalıcı (cdp, xmpeg)
• Hesap makinaları, çizim programları, vb.

Bu genel elaygıtlarının ötesinde, program geliştirme, CAD, matematiksel analiz, bilimsel uygulamalar, vb.. için ileri derecede özelleştirilmiş birçok elaygıtı sayılabilir.

Bunların çoğu önceden sözedilmiş X Pencere sistemi altında çalışır fakat diğerleri, sistem başladığında devreye giren buyruk satırı yorumcusunu (kabuk) kullanr. Tüm UNIX türleri gibi Linux da buyruk satırına sahiptir. Çünkü buyruk satırı yorumcusu birkaç işlemi pencereye gereksinim duymadan verimli bir şekilde gerçekleştirebilir, üstelik bazı işlemlerde kabuk çok daha verimli bir ortamdır.

Temel sistem yönetimi

Şu andan itibaren kullanıcının MSDOS ya da eşdeger bir işletim sistemi kabuğu hakkında minimum düzeyde bilgi sahibi olduğunu varsayacağız.

Linux işletim sisteminin sistem tekeri (system disk) dosyalar halinde düzenlenmiştir. Birçok dosya türü vardır:

 Sıradan dosyalar:

günlük alışılmış işlerimizle ilgili veriler içerir.

Dizinler:

dosyaları diğer dosyalardan ayırarak bir arada tutan klasörler gibi görev yapan ve böylece silsileler yaratabilen dosyalardır.

Bağlantılar:

bir dosya farklı isimlere sahip olabilir ya da farklı dizinlerden ulaşılabilir durumda bulunabilir. Bağlantılar diğer dosyalara bir referans ya da "kısayol" gösterirler.

Aygıtlar:

bunlar bilgisayarin bir aygıtına (ekran, esnek teker (floppy disk), katı teker, CD sürücü, vb.) bağlanan dosyalardır. Öyle ki, bir program aygıtlar üzerinde çalışmak istediğinde bu dosyalar üzerinde çalışır.

Buyruk boruları ve yığıtlar:

İletişimi sağlayan programlar tarafından kullanılan özel dosyalardır.

Eğer pwd buyruğunu girerseniz aşağıdaki sonuç elde edilir:

/root

Bu, içinde bulunduğunuz dizin, yani sistem yöneticisinin anayerleşim (home) dizinidir. Gelin biraz meraklı olalım ve cd / buyruğuyla, diğer tüm dizinlerin babası olan, kök (root) dizinine girelim.

# ls

dev          home        lost+found      root

var          bin         dosc            mnt 

sbin         boot        etc             tmp

lib          proc        usr

    

Bütün bu dizinlerin linux dosya sisteminde bir amacı vardır:

Genelde sadece kök root dizinindeki dosyaları işletmek veya bazı kullanıcıların özel gereksinimleri için gerekli olacaktır.

Bazı temel buyruklar

Linux temel olarak kullanıcıyla X Pencere Sistemi adı verilen (startx buyruğuyla başlatıldığını daha önce görmüştük.) bir pencere ortamı olmaksızın, buyruk satırından iletişim sağlayan bir sistemdir. Kullanıcı sisteme girdiğinde şuna benzer bir satırla karşılaşır:

root@darkstar: ~# _

tipik bir buyruk yorumlayıcı buyrukimi (prompt). Buyrukiminin biçim ya da yapısı kullanıcının isteğine göre oluşturulabilir. Bizim özel örneğimizde "@" iminden önceki etiket (root ) şu anda geçerli olan kullanıcıyı, darkstar ise sistemin konakadını belirtiyor. ~ karakteri, yöneticinin hesabı halinde /root olacak olan kullanıcıların anayerleşim (home) dizinini gösteriyor ve son olarak da "#" buyrukimi bu özel hesabın süper kullanıcıya ait olduğunu belli ediyor. Kullanıcı şimdi kırpışan imleçten sonra herhangi bir buyruğu girebilir. Örneğin:

root@darkstar:~# ls -l bobby_

Bu örnekte kullanıcının nasıl bir buyruk (ls), bir buyruk seçeneği (-l) ve bir parametreden (bobby) oluşan bir deyim oluşturduğunu görebiliriz. Kullanıcı enter tuşuna bastığında, Linux bobby dosyasını listeleyecektir (dosyanın büyüklüğü, oluşturulduğu tarih, ve birkaç başka özelliğini göüntüleyecektir.) Açıkça anlaşılacağı gibi bunun olabilmesi için o dosyanın varolması gerekir.

Bir kabuk deyiminin genel yapısı, bir karakter boşluktan sonra buyruk adını izleyen seçeneklerden oluşur.

ls -l -a bobby

Seçenekler aşağıdaki gibi birlikte de kullanılabirler:

ls -la bobby

Son olarak, erek dosya olarak birden fazla dosyaadı belirtilebilir, bunlar da birbirinden boşluk karakteriyle ayrılmalıdır.

ls bobby joe maria

Bu, bobby, joe ve maria dosyalarını ayrıntı vermeden dizelgeler (listeler). Dosyaların daha ayrıntılı bir tanımlamasını almak isteyen daha önceki gibi -l seçeneğini kullanabilir.

ls -l bobby joe maria

Daha çok bilgi bulabileceğiniz yerler

Linux, sistemin nasıl kullanılacağı hakkında çok geniş ağiletişimli (online) bilgiye sahiptir. Bir buyruğun adını biliyor ve nasıl kullanıldığını öğrenmek istiyorsanız şunu deneyin:

man [buyruk]

Bu, buyruğun elyordam sayfasını oluşturacaktır. Hemen hemen tüm sistem buyrukları için elyordam sayfaları sistemde var durumdadır. man buyruğunun kendisinin seçenekleri hakkında daha çok bilgi almak isterseniz, yalnızca man man yazmanız yeterli. Bir UNIX buyruğunun seçeneklerini akılda tutmak asla gerekmez. Çünkü ağiletişimli elyordam sayfaları her zaman belleğimizi tazelemek için hızlı ve kolay bir yol sağlar.

man buyruğunun elyordam sayfası: man man

Öte yandan öğrenmek istediğiniz şeyin konusunu ya da bir açkı sözcüğünü biliyorsanız şunu deneyin:

apropos [subject]

Bu, konuyla ilişkili tüm buyrukların bir dizelgesini (listesini) verecektir.

Bazı buyruklar --help parametresiyle birlikte verildiğinde mümkün olan tüm seçeneklerin kısa bir tanımını verirler. Örnek olarak ls buyruğuyla birlikte:

ls --help

Bir buyruğun çıktısı bir ekrandan fazlasını dolduruyorsa kaygılanmak için bir neden yoktur, çıktıyı okumak için klavye üzerindeki PageUp ve PageDown tuşlarını kullanmak yeterlidir.

Çoğu Linux sürümü çeşitli programlar ve yararları hakkında birçok kaynakbilgi (document) içerir. Bu kaynakbilgiler /usr/doc dizinindedir. Örneğin tetex ile ilgili bilgi için yalnızca bu dizine girip more tetex yazmanız yeterlidir. /usr/doc dizinindeki dosyaların çoğu ASCII dosyalarıdır.

Daha da çoğu var. info sayfaları buyrukların tanımlarını ve uygulamalarını içerir. emacs editöründen [Control+h][Control+i] tuşlarıyla kolayca erişilebilen info sayfalarında da açıklamalar bulabiliriz.

Internet görsel sanalyörelerinde şu adreslerde daha fazla bilgi bulunabilir.

nntp protokolü altında linux ile ilgili konuların çokça tartışıldığı yeni gruplar da var.

Ve son olarak birçok irc'de #linux kanalı bulabiliriz.

Temel dosya işletimi buyrukları

Eğer DOS biliyorsanız dir, cd, rd, md ve bazı diğer buyrukları anımsayacaksınız. Burada, yaratılmış dosyaların işletimi için bazı eşdeğer buyruklar göreceğiz. Her birinin ne iş yaptığı hakkında daha fazla ayrıntı almak için hâlâ man [buyruk] buyruğunu kullanma olanağımız bulunmaktadır.

ls: dizin içeriğini listeler

Bu buyruğu daha önce kullanmıştık. Bunun kullanımı hakkındaki bilgimizi biraz daha bütünleştirelim:

Şu buyruğu girersek:

$ ls -l 

drwxr-xr-x   3 fenix  fenix     1024 Jun 15  1997 Calendar 

drwx------   5 fenix  fenix     1024 Nov  6 19:35 Desktop 

drwx------   2 fenix  fenix     1024 May 16  1997 Mail 

drwxrwxr-x   2 fenix  fenix     1024 Mar 10 00:28 X11 

lrwxrwxrwx   1 root   root        11 Mar 13 20:53 ada -> private/ada 

drwxrwxr-x   2 fenix  fenix     1024 Mar 10 00:28 bin 

lrwxrwxrwx   1 root   root         9 Mar 13 20:53 c -> private/c 

-rw-------   1 fenix  fenix   868352 Apr  7 21:19 core 

lrwxrwxrwx   1 root   root        12 Mar 13 20:53 lisp -> private/lisp 

drwx------   2 fenix  fenix     1024 Jun 13  1997 mail 

-rw-rw-r--   1 fenix  fenix      302 Apr  7 20:30 mine.bmp 

drwxrwxr-x   2 fenix  fenix     1024 Mar 10 00:28 mydocuments 

drwxr-xr-x   2 fenix  fenix     1024 Nov  6 18:59 nhs 

drwx------   2 fenix  fenix     1024 Mar 12 18:05 nsmail 

drwxrwxr-x   2 fenix  fenix     1024 Feb 17 21:27 odd 

drwxrwxr-x   8 fenix  fenix     1024 Mar 12 23:04 private 

lrwxrwxrwx   1 root   root        14 Mar 13 20:53 prolog -> private/prolog 

-rw-r--r--   1 fenix  fenix    23051 Jan 27 21:14 system.fvwm2rc 

drwxrwxr-x   4 fenix  fenix     1024 Mar 22 15:36 tmp 

lrwxrwxrwx   1 root   root        11 Mar 13 20:53 www -> private/www 

-rwxr-xr-x   1 fenix  fenix     1239 Nov  6 19:46 xinitrc.bak

Uzun bir dizelge (liste) dediğimiz bu şey bize dizin içeriği hakkında oldukça geniş bir açıklama sunar. Burada 6 alan ayırdedebiliyoruz.

Birincisi bize dosya izinleri hakkında bilgi verir.Bu 3 tane 3'lü grup harf ve bir ilk harften oluşur.

Birinci harf dosyanın tipini belirtir:

Kalan harfler bir dosyaya kimin ve nasıl erişebileceğini söyler. 3'er harften oluşan 3 gruba bölünmüşlerdir. İlk üçü sahibinin dosya üzerinde neler yapabileceğini gösterir, ikinci üçlü gruba aittir (kullnanıcı, grup dosyalarının grup elemanları tarafından ortak kullanıldığı bir çalıma grubunun elemanı olabilir) ve üçüncü üçlü kalan sistem kullanıcılarıdır (ya da tüm dünya)

Herbir üçlü grup şunları gösterir.

Birincisi şunun gibi olabilir:

-	dosyayı okuyamaz , eğer bir dizinse içeriği görüntülenemez.
r	okunabilir.

İkincisi şunları söyler:

-	dosya üzerine yazılamaz (ya da bilgi eklenemez), eğer bir dizinse altındaki dosyalar açılamaz ve silinemez.
w	üstüne yazılabilir (dizinse altında dosya oluşturulabilir ve silinebilir).

Üçüncüsü:

-	dosya ise çalıştırılamaz, dizinse erişilemez ( cd  buyruğuyla erişilemez anlamında)
x	çalıştırılabilir.
s	Bu yalnızca çalıştırılabilir dosyalar için anlamlıdır. Bu program çalıştırıldığında, çalıştıran kullanıcının değil dosya sahibinin hakları ile çalışacaktır. Eğer "s" nin kulanımını anlamazsanız endişelenmeyin çünkü yalnızca çok deneyimli kullanıcılar ona gereksinim duyacaktır. Bunun adı "SetUID" dir.

Bu izinler daha sonra göreceğimiz gibi chmod buyruğuyla değiştirilebilir.

Dizelgede bir sonraki alan bu dosyayı işaret eden bağlantıların sayısını gösterir.

Sonraki alan dosyanın sahibi olan kullanıcıdır.

Dördüncüsü ilişkili olduğu grubu gösterir, bu gruba baglı herhangi biri ayrılan grup iznine baglı olarak buraya girebilir (ikinci izin üçlüsü).

Beşincisi bize dosya büyüklüğünü bayt cinsinden verir.

Altıncısı dosyanın son düzeltiminin tarihini ve saatini verir

Ve sonuncusu dosya adıdır. Eğer bu bir bağlantı ise yol gösterilen dosya ile birlikte gösterilir -> [kaynak].

Linux'ta saklanmış dosyalar da vardır. Bunlar dosya adındaki ilk karakterlerinin (.) olmasıyla ayırdedilirler.

Gizlenmiş dosyaları -a ile listeleyebiliriz. Bu gizlenmiş ve arta kalan dosyaların tümünü gösterir.

$ ls -a 

.profile    .bash_profile     .bashrc    .xinitrc 

mime.bmp    misdocumentos

cp: Dosya kopyalama

cp [dosya] [erek]

Eğer, erek varolan bir dizin değilse, buyruk, dosyayı başka bir ad altında kopyasının yaratılmasının istendiği yorumunu yapacaktır.

mv: Dosya taşıma

mv [dosya] [erek]

Eğer erek varolan bir dizin olmasaydı, dosyayı yeniden adlandırmak istediğiniz yorumu yapılacaktı.

cd: dizin değiştirme

Argümansız cd buyruçu ilk dizine geçişi sağlar. Eğer yetkin kullanıcı (superuser) iseniz bu buyruk size /root/ dizinini verecektir; eğer bob iseniz /home/bob'a gideceksiniz.

Burada görebildiğiniz şey dizinlerin sağ tarafa eğimli çubuklara sahip olduğu (MSDOS ta ki gibi sol tarafa olmadığı) gerçeğidir

Son olarak, /home ~ karakteri ile yer değiştirebilir. Bu nedenle, cd ~pepe bizi /home/pepe'ye götürür.

mkdir: dizin yaratma

mkdir [dizinadı] biçiminde çok basit bir yapıdır ve bu ad altında bir dizin yaratır.

rmdir: boş bir dizini yoketme

İçinde dosylar bulunmayan bir dizini yok etmek istiyorsanız, rmdir [dosyaadı] buyruğu sizin işinizi görecektir. Eğer dosyalara sahip dizinleri yok etmek istiyorsanız (ya da diğer dizinler) rm buyruğuna bakın.

rm: dosyayı yoketme

rm [dosyaadı] ile her tür dosya silinir.

Diğer önemli seçenekler:

-i	Dosyayı silmeden önce doğrulama gerektirir.
-r	Bir dizini ve onun tüm içeriğini siler.
-rf	Bir dizini ve onun içeriğini herhangi bir doğrulama gerektirmeksizin siler.

ln: diğer dosyalara bağlantı yaratma

Linux dosyaların ayrı adlara sahip olduğunu veya onlara ayrı dizinlerden erişebileceğimizi varsayar. Bu, bağlantılar ile yapılır. İki türü vardır:

• katı: bağlantıda dosya içeriğinin tamamını kopyalar, kaynak dosya veya tersine bağlantı değiştiğinde karşılığı da değişir.
• simgesel: Kopyalamaz, kaynak dosyaymış gibi çalışır. Bu yolda dosya içeriğinin kopyası yoktur, böylece tekerde boş yer kalır. Bugünlerde neredeyse yalnızca bu tür bağlantılar kurulmaktadır. Bu yolla dizinler sadece simgesel bağlantılara izin verir.

Katı bağlantılar ln ile yapılır.

Ve simgesel bağlantılar ln -s [kaynakdosyalar] [erekdosya] ile yapılır.

cat:dosya içeriği gösterimi

Bu buyruk dosya içeriğini ekranda gösterir.

cat [dosyaadı]

more: sayfalamalı dosya içeriği gösterimi

Eğer göreceğimiz dosya çok uzunsa (ekranda görmek istediğimiz birçok satırı varsa), en üstteki ilk satırları yitireceğiz. Çözüm ise ekran emicibelleği (buffer) kullanmaktır. Bu emicibelleğin altında, Mays+Repag ile yer değişimi sağlanabilir. Fakat bu emicibellek sınırlı büyüklüktedir ve çoğu kez yardımcı olmaz. more buyruğu dosyaları sayfalayarak görmemizi sağlar. Sözdizimi şöyledir:

more [dosya-adı]

Bu etkileşimli bir programdır. Daha ilginç olan "keys" (etkileşimli buyruklar) aşağıdadır:

Eless diye adlandırılan, şdeğer ve daha ileri, bir program daha vardır

chmod:dosya izin haklarının değiştirilmesi

Bununla bir dosyaya nasıl erişilebileceğini değiştirebiliyoruz. Düzenli kullanıcılar (root her şeyi yapabilir) yalnızca sahip oldukları dosyaların erişim izinlerini değiştirebilirler. Bu, boşlukla ayrılmış 2 parametre türünün birleşimidir.

chmod [kim][+/-] [yenihaklar] [dosya]

kim'de aşağıdakilere gönderim yapabiliriz:

+ ile izin hakları ekler - ile izin haklarını çıkartırız.

Yeni izinlerde hangi izinlerin eklendiğini veya kaldırıldığını gösteriyoruz. Bunlar ls yardımı ile uzun listenin ilk alanındaki harfler ile betimlenirler (Bunun anlamı, r:oku, w:yaz, x:çalıştır veya konuk ol, s:SetUID şeklindedir).

Herşeyi belirginleştirmek için haydi bir örnek görelim:

chmod u+rw my

Bununla sahip (bu genellikle sizsiniz), my dosyası üzerinde okuma ve yazma iznine sahip olur.

chmod a-x directory

Ve bununla tüm kullanıcıların (siz ve sahip dahil) directory dizinine konuk olma izinlerini kaldırıyoruz.

chmod diğer ve daha gelişmiş niteliklere sahiptir, bunları burada görmeyeceğiz, fakat man chmod buyruğunu kullanarak elyordam sayfaları kullanabilirsiniz:.

man chmod

Dosyalar için yabankartları:

Linux bize bir dosya üzerinde bire bir yerine bütünleşik eylemler için izin verir. Adındaki bazi ortak karakteristiklere sahip olan dosya kümesine gönderme yapabiliriz. Buyruk argümanları gibi yabankart (wildchart) kullanımı yapılır. Bazıları MS-DOS dünyasında da bilinebilir.

* : Herhangi bir katara (0 veya daha çok sayıda) gönderme yapar

Bununla şuna gönderme yapabiliriz:

rm *

Bütün dosyaları sil.

rm a*

a ile başlayan tüm dosyaları sil.

rm bet*as

bet ile başlayıp as ile biten tüm dosyaları sil.

? :herhangi karakter (yalnızca bir)

Bununla yapabileceğimiz:

cat c?t

c ile başlayan ve sonu t ile biten tüm dosyaların içeriklerini görüntüler.

[group]: köşeli parantezler arasındaki karakter grubu

Bu yolla şuna gönderim yapabiliriz:

more [tp]erez

Eğer varsa, sayfa düzeninde terez ve perez dosyalarını gösterir.

cp c[AEIOU]endo directory

c ile başlayan, [ ve ] arasında verilen büyük harflerle süren ve endo ile sona eren dosyaları directory adlı dizine kopyalar.

Aralıkları yaratmak için "-" kullanabiliriz:

mv *[a-z] trash

Büyük harf ile bitmeyen tüm dosyaları trash adlı dizine taşır.

Aralıkların dışı da taban alınabilir:

ls [!a-zA-Z]*

İlk karakteri büyük veya küçük harf olmayan dosyaları listeler.

Yönlendirme

Linux'un çok güçlü bir sistem olmasının birçok sebebi vardır. Ama bunlardan en önemlisi çok yönlü kullanımı olan buyruk satırı işlemlerinde yeniden yönlendirimdir. Yönlendirme bir buyruk ya da programın çıktısını ekranda göstermek yerine dosyalara yönlendirilmeyle sağlanır. Ayrıca, bu seyrek de olsa, dosya içeriğini veri olarak farklı bir buyruğa gönderebiliriz, buyruk çıktısını dosyaya ekleyebilir ve son olarak da buyruk çıktısını başka bir buyruğa veri yapabiliriz.

>(bıyıktır): sağ yeniden yönlendirim

Bu simge ile program çıktısını dosyaya yollayabiliriz. Örneğin:

cal > february

Bu yolla cal buyruğunun çıktısını (bu durumda ayın takvimi) february adlı dosyaya alırız.

< (küçüktür): sol yeniden yönlendirim

Bu simge ile dosya icerigini buyruk verisi olarak yonlendirebiliriz.

mail mark < letter

Bununla mark adlı kullanıcıya letter dosyasının içeriğini elektronik gönderiyle göndeririz.

>>(iki tane büyüktür): sonuna ekle

Dosya içerisinde var olan içeriği değiştirmeden bir dosyanın sonuna bir buyruğun çıktısını eklemeye izin verir. Yalnızca tek büyüktür iminin etkisiyle, buyruk çıktısıyla yer değiştirmiş dosyanın gerçek içeriği böylece kaybolur.

cat dosya1 dosya2 dosya3 >> toplam-dosya

Toplam-dosyanın sonuna 1. 2. ve 3. dosyanın içeriklerini ekleyebiliriz.

| (çubuk): buyruklar arasında boru

Bu simge bir buyruk çıktısını başka bir yerin verisi olacağını varsayar. Özel boru dosyalar ile yapılan bu yönlendirme kafanızı karıştırmasın, Uygulamada bunlar farklı şeylerdir. Haydi örnekte görelim:

who | grep "mark"

who, hesapta bulunulduğu o anda sistemdeki hesaplarına girmiş bulunan kullanıcıları gösteriyor. grep bu çıkışı oyle bir biçimde süzer ki yalnızca içinde mark bulunan satırlar görüntülenir. Biliyoruz ki mark konuşmak istediğimiz kullanıcının adıdır ve sistemimizde mark adlı bir terminal yoktur, bu nedenle mark hesabına girip çalışmakta olup olmadığını böylece saptayabiliriz. Haydi adım adım görelim. İlk olarak Linux'ta who buyruğunu çalıştırın ve bu buyruğu calıştırdıktan sonra, boru kullanarak grep ve hesabına girmiş bulunan bir kullanıcı (sözgelimi kök:root) ile denemenizi yapın. Doyurucu bir sonuç için değişik konsollardan çok sayıda farklı adlı kullanıcı adı altında giriş yapın. Linux'ta toplam 7 tane konsoldan giriş yapılabilir. Bunun yanısıra, Linux diğer bilgisayarlarla bağlanmak için genel iletişimağı aygıtlarını (network devices) kullanmaktadır. Sözgelimi; token-ring, ethernet, modem, vb... Bilgisayar konsoluna giriş şöyle yapılabilir: Alt+F1 (birinci için), Ctrl+Alt+F2 (ikinci), Ctrl+Alt+F3, Ctrl+Alt+F4, Ctrl+Alt+F5 ve Ctrl+Alt+F6. Ctrl+Alt+F7 ve Ctrl+Alt+F8 grafik terminalleridir. startx ortamında harekete geçerler. Grafik kipi ile yazı konsolu arasında geçiş sağlanması bu birleştirimlerle mümkündür.

Yazı editörleri

Sonuçta metin editörlerine gereksinimimiz var. Bunlar yazıyı ASCII biçimli olarak bir dosya içine yerleştirmemize olanak sağlarlar. Bu editörleri kullanmak için kullanılan editörlerde kimin daha fazla insan tabanlı olduğuyla ilgili doğruluğu kanıtlanmış fanatik dinsel görüşler vardır :-). Ben, kendim size bunlardan hangisi size uygun görünüyorsa onu kullanmanızı salık veririm. Çok sayıda editör var bulunmaktadır. Haydi kısa bir özet yapalım.

• cat: dosya içeriklerini görüntülemekte kullanılacağını belirttiğimiz bu buyruk, ayrıca istediğimiz içerikteki dosyaları oluşturmamıza olanak verir. Herhangi bir parametre geçmenize ve çıktıyı (bu durumda gireceklerimiz) dosyaya yönlendirmeye gerek yoktur.

  $ cat > carta
  
  Sevgili Bob:
  
  Söylemek istediğim şey...

  Ard arda [Ctrl] ve [d] tuşlarıyla yazmayı bitirirsiniz.
• ed, ex: MSDOS'taki edlin gibi satır editörleridir. Eski olmalarına rağmen hala değerlidirler çünkü fonksiyonları diğer programlar tarafından kolaylıkla çağırılabilir.
• vivi: kötü alışkanlıklarıyla Unix dünyasında standart bir editördür. Unix'e bağlandığınızda vi editörünün varlığı güvence altındadır. O karmaşık bir bütün ekran editörüdür ve zorlukla ögrenilebilmesi insanların bu programdan nefret etmesinin nedenidir. Bunun yanında bu konudaki sahip olunan gerekli temel bilgi, dünyada herhangi bir Unix makinasında bulunabilmesinden dolayı insanların zor durumlardan kurtulabilmelerini sağlıyor, sistem biçimlendiriminde asılı kaldığınızda bunu çözmek için Linux başlatma tekerini (boot disk) kullanmanızı sağlar, bu durumda yalnızca vi ile işgörebilirsiniz. Bu serinin gelecek bölümlerinde bu editörü ayrıntılarıyla göreceğiz.
• joe: Bildiğim en uygun yazı editörüdur. Word-star editörünün çalışmasından ya da Borland ın turbo editörlerinden (Turbo C, Turbo Pascal, vs) esinlenilmiştir. Bununla birlikte klavye ve monitörün bazı terminallerde doğru çalışmamasıdan dolayı gözardı edilemez uyumsuzluk sorunları bulunması standart olarak kullanılan bir yapı haline dönüşmesini engellemektedir. Kullanımındaki kolaylık için teşekkürler. Ben joe ile başlamanızı salık veririm.

• EMACS'ın tanınmış grafik sürümü (XEMACS).

  emacs: Bu editör ilk GNU programıdır, Richard Stallman tarafından bütün kullanıcıların hiçbir sınırlama olmaksızın programların kopyalarının yapılması ve ücretsiz yazılım üretmesi amacıyla yaratılmıştır. Bu GNU sisteminin temelini oluşturacaktı (derleyiciler, dosya kullanımögeleri (utilities), yanlışlık düzelticiler, ...) ve sonra Linux'un esas bölümünü oluşturacaktı. Ve bu serinin bir sonraki adımında GNU dosya kullanımlarına konuk olacağız. Emacs belki de dünyada hemen hemen herşeye sahip olduğu bilinen en büyük text editörüdür: derleyici girişi, yanlışlık düzelticiler, elektronik posta, web, usenet duyumları, Hanoi'nin oyun kulesi, ay'ın dönemlerini içeren takvim, hatta psikanaliz. Kullanıcıların diğer editörlere alışması zordur, ana olarak bunlar MS-DOS dünyasından gelmektedir (joe'nun kullanımı daha iyidir), yanında bellek olarak sizin büyüklüğünüz çok ve sistemler ağır yüklenmeksizin veya çok belleği olmaksızın umutsuz bir biçimde giderek yavaşlıyor. Ayrıca X sürümleri de var, örneğin xemacs.

Bununla temel sistem yönetimi hakkında birinci yazıyı bitirmiş oluyoruz. Gelecekte GNU dosyalarının kullanımögelerinin ayrıntılarını göreceğiz ve Linux'taki en yaygın editörler ( vi ve joe ) hakkında konuşacağız.